گفتگو با دکتر وحید شهیدی پور سرپرست دپارتمان زبان انگلیسی دانشگاه مفید پیرامون روز جهانی ترجمه

به گزارش روابط عمومی دانشگاه مفید، با توجه به فرارسیدن روز جهانی ترجمه و مترجم گفتگویی با جناب آقای دکتر وحید شهیدی‌پور سرپرست دپارتمان زبان انگلیسی دانشگاه مفید به انجام رسیده که متن آن از قرار زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

سخن آغازین
روز جهانی ترجمه که مصادف با آخرین روز ماه سپتامبر است و امسال برابر شده است با امروز یعنی نهم مهرماه را به تمامی مترجمان گرامی و نیز اساتید گرانقدر و دانشجویان محترم این رشته مهم تبریک و تهنیت عرض می‌کنم. در حال حاضر، ضرورت و جایگاه ترجمه بر کسی پوشیده نیست. بدون شک همه ما باید قدردان زحمات مترجمانی باشیم که باعث شکل‌گیری ارتباط بین جوامع و کشورهای مختلف و همچنین سبب ارتقای سطح سواد و فرهنگ انسانی شده‌اند. دسترسی به بخش عظیمی از اطلاعات عمومی و تخصصی در حوزه‌های مختلف علمی، ادبی، هنری و نظایر آن در سطح بین‌المللی با ترجمه ممکن می‌شود و مترجمان با ترجمه آثار مهم دنیا، همواره تلاش کرده‌اند تا فرصت استفاده از این آثار را در اختیار همگان قرار دهند.

آقای دکتر در باب جایگاه ترجمه در بین دانش‌های بشری نظرتان را بفرمایید
شاید غلو نباشد اگر بگوییم که ترجمه مسیر تاریخ را تغییر داده است. این دانش سترگ ابزاری حیاتی برای جهانی شدن است و به عنوان پلی مستحکم بین زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف در دنیای بشری عمل می‌کند. در بین زبانهای گوناگون، امروزه زبان انگلیسی به عنوان زبان بین‌المللی ابزاری پرکاربرد و مناسب برای تولید و نشر دانش در میان جوامع مختلف است. بدون مهارت‌های ترجمه، ورود دانش و اطلاعات و توزیع و گردش آن‌ها در کشور و همچنین انتقال و نشر اطلاعات و دستاوردهای بومی به دیگر جوامع دچار مشکل خواهد شد.

راجع به رشته مترجمی در بین رشته‌های دانشگاهی توضیحاتی بفرمایید
با توجه به ضرورت و اهمیت ترجمه، بسیاری از افراد به فکر کسب مهارت‌های ترجمه می‌افتند. بدیهی است که آموزش صحیح این مهارت‌ها نیز به همان نسبت ضرورت و اهمیت دارد. در دانشگاه‌های ایران رشته مترجمی زبان انگلیسی یکی از رشته‌های گروه زبان انگلیسی است که بطور خاص به این حیطه می‌پردازد و طبق سیاست‌های هر دانشگاه یا در تمامی سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری یا تنها در برخی از مقاطع ارائه می‌شود. تفاوت عمده این رشته با کلاس‌های زبان انگلیسی عمومی در مراکز زبان این است که دانشجویان این رشته در کنار یادگیری مهارت‌های عمومی زبان، با آخرین نظریه‌ها و روش‌های علمی و عملی ترجمه نیز آشنا می‌شوند.
دوره‌های کارشناسی رشته‌های گروه زبان انگلیسی به صورت دوره‌های چهارساله است. طول مجاز دوره به استناد آیین‌نامه آموزشی مقطع کارشناسی، هشت نیمسال تحصیلی بوده و در موارد خاص تمدید سنوات تحصیلی حداکثر تا دو نیمسال طبق مقررات ممکن می‌باشد. دوره کارشناسی رشته مترجمی زبان انگلیسی شامل یک دوره از فعالیت‌های آموزشی است که برای دانشجویان فرصتی فراهم می‌کند تا نخست دانش و مهارت‌های زبانی و سپس دانش نظری و مهارت‌های عملی مرتبط با ترجمه از انگلیسی به فارسی و بالعکس را فرا گیرند. دانشجویان در طول این دوره باید علاوه بر ۲۲ واحد عمومی خود، تعداد ۱۱۴ واحد درسی شامل ۲۲ واحد پایه، ۸۲ واحد تخصصی، ۱۰ واحد اختیاری (جمعا ۱۳۶ واحد) را با موفقیت بگذرانند. به غیر از کلاس‌های عمومی، اکثر کلاس‌ها تا آنجا که ممکن است به زبان انگلیسی برگزار می‌شود.

آیا مترجم بجز تخصص دانشگاهی به مهارت‌های فرعی دیگری نیز نیاز دارد؟
در سال‌های اخیر با توجه به افزایش چشمگیر تولید دانش و ظهور و توسعه روزافزون فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و ماشین‌های ترجمه، شرایط جامعه و بازار ترجمه و همچنین نگاه به مترجم و انتظاراتی که از او می‌رود تغییر معناداری کرده است. مترجم امروز باید علاوه بر مهارت‌های زبانی و توانش ترجمه و انتقال، از توانش دیجیتالی برخوردار باشد تا بتواند انواع متون نوشتاری، گفتاری و چند رسانه‌ای را با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین ترجمه کند. بنابراین باید توجه داشت که برای رسیدن به این مهارت‌ها، اساتید در کنار آموزش روش‌های سنتی به معرفی و آموزش شیوه‌های نوین ترجمه نیز بپردازند. به عنوان مثال، دانشجویان در کنار شیوه سنتی ترجمه باید نحوه استفاده درست و هوشمندانه از هوش مصنوعی و برنامه‌های برخط مانند گوگل ترنسلیت را فرا گیرند. اما این نکته را نباید فراموش کرد که علی رغم تسهیل در کار ترجمه، هنوز فناوری یا ماشین ترجمه‌ای نیامده است که بتواند جایگزین صد در صد مترجم و ترجمه انسانی شود.

نگاه دانشگاه مفید به این رشته چگونه است؟
دانشگاه مفید به عنوان یکی از دانشگاه‌های داعیه دار در حوزه علوم انسانی نگاه ویژه‌ای به بحث ترجمه دارد که اختصاص بخشی از توان سازمان انتشارات این دانشگاه به ترجمه و چاپ کتب مهم و نیز توجه محققین دانشگاه به ترجمه آثار فاخر دیگر زبانها موید این ادعاست. علاوه بر این دانشگاه مفید با توجه به اهمیت این رشته و ضرورت تربیت مترجمین و زبان‌دانان جوان، دپارتمان زبان انگلیسی را در سال ۱۳۸۶ تأسیس کرد. در استان قم تنها دو دانشگاه می‌باشد که از طریق آزمون سراسری منحصرا زبان در رشته مترجمی (کارشناسی) دانشجو می‌پذیرد، و دانشگاه مفید یکی از آن دو است. دپارتمان زبان دانشگاه مفید بر آن است که از برنامه‌های آموزشی دانشگاهی به روز، کارآمد، و هماهنگ با آداب و رسوم ایرانی اسلامی که تاکید بر تقویت ارتباط میان دانشگاه و بازار کار ترجمه دارد استفاده کند. اهداف اصلی دپارتمان در دو سطح تعریف شده است: ۱. تقویت مهارت‌های زبانی (مهارت‌های شنیداری، گفتاری، خواندن و نگارش در زبان انگلیسی و مهارت‌های دانشگاهی از جمله نگارش و ویرایش در زبان فارسی) ۲. تقویت توانش ترجمه (آشنایی با اصول و فنون ترجمه، کسب مهارت‌های ترجمه از انگلیسی به فارسی و بالعکس، استفاده از ابزار و فناوری‌های روز جهت انجام ترجمه در بازار). همچنین دانشگاه مفید کوشیده است با تاسیس مرکز آموزشهای آزاد زمینه استفاده دیگر دانشجویان و طلاب مستعد حوزه‌های علمیه را از مهارت‌های زبانی ارائه شده توسط اساتید دپارتمان زبان انگلیسی فراهم آورد.

در رابطه با بازار کار این رشته اگر مطلبی مد نظر دارید بفرمایید
مترجمی شغلی حساس و پر زحمت است که درآمد آن معمولا متناسب با دشواری‌های آن نیست. اما تاثیر فرهنگی آن واقعا قابل قیمت‌گذاری نیست. در باب بازار کار، دانش‌آموختگان این رشته به دلیل اینکه به حوزه‌های ارتباطی و علمی مرتبط است، می‌توانند در مشاغل گوناگونی از جمله مترجمی شفاهی و کتبی، تدریس زبان، مشاوره در شرکت‌های بین‌المللی، فعالیت‌های اداری در ادارات داخلی و نهادهای بین‌المللی فعال در ایران یا خارج از کشور، مترجمی رسمی در نهادهای دولتی (مانند دارالترجمه‌ها)، دبیری آموزش‌وپرورش، مهمانداری شرکت‌های هواپیمایی، راهنمایی گردشگری و… مشغول به کار شوند.

سخن پایانی؟
می‌توان گفت که در جوامع انسانی، مترجمین به رغم خدمات ارزنده چندان مورد توجه قرار نگرفته اند. مثلا بسیاری از مردم روز معلم، پزشک، مهندس و… را به راحتی به یاد می‌آورند، اما شاید کمتر کسی می‌داند که امروز ۹ مهر روز جهانی ترجمه و مترجم است. توجه دانشگاه مفید به این روز و گرامیداشت آن واقعا قابل تقدیر است. چرا که روز مترجم بهانه و فرصت خوبی است تا از اهمیت، ضرورت و سختی ترجمه و کار مترجمان یادی شود. من به نوبه خود این روز مبارک را به همه مترجمان عزیز تبریک می‌گویم و برای همه آنان آرزوی موفقیت دارم.

پایان بخش عرایضم را به این جمله از ایتالو کالوینو از رمان نویسان مطرح ایتالیایی اختصاص می‌دهم:

«Without translation, I would be limited to the borders of my own country. The translator is my most important ally. He introduces me to the world.»
«بدون ترجمه، من به مرزهای کشور خود محدود می‌شوم. مترجم مهمترین دوست من است. او مرا به دنیا معرفی می‌کند.»