به گزارش روابط عمومی دانشگاه مفید، نشست علمی «عبارات دوتایی (تکرار شونده) در قرآن – Doublet (repeated) Phrases in Quran» به همت مرکز مطالعات قرآن دانشگاه مفید و انجمن مباحثات قرآنی، روز چهارشنبه ۳۰ تیرماه ۱۴۰۰ (مصادف با عید سعید قربان) از ساعت ۱۸:۳۰ با حضور ده ها تن از اساتید، محققان و دانشجویان به صورت مجازی در دو بستر Skyroom و Skype برگزار شد.

ارائه کننده بحث جناب آقای دکتر گابریل سعید رینولدز، استاد گروه الهیات دانشگاه نتردام و متخصص مطالعات قرآنی بودند که موضوع جلسه، مقاله منتشره ایشان در شماره اخیر نشریه انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی با عنوان «دوتایی‌های قرآنی: تحقیقی مقدّماتی» بود.

در ابتدای جلسه خانم دکتر زهرا اخوان صراف دبیر نشست، ضمن معرفی سخنران محترم به ارائه پنل برنام پرداختند. همچنین جناب آقای دکتر شیواپور مدیر مرکز مطالعات قرآن دانشگاه مفید به صورت اجمالی به معرفی این مرکز پرداخته و جایگاه آن در راستای اهداف دانشگاه مفید را تبیین نمودند.
دکتر رینولدز در ابتدای بحث خود با تبریک عید سعید قربان و تشکر از برگزارکنندگان این نشست علمی، با اشاره به موضع بحث بر این نکته تاکید داشتند که در دهه‌های اخیر برخی از پژوهشگران کتاب مقدس نشان داده‌اند که انجیل از قطعات اولیه و پراکنده که در نسخه‌های اولیه وجود داشته تدوین یافته است و برخی از قرآن پژوهان معاصر خواسته‌اند همین دیدگاه را در مورد قرآن نیز تعمیم دهند.

استاد الهیات دانشگاه نتردام در مورد تکرار شونده ها در متون مقدس بر این باورند که دوتایی‌های قرآن به طور ویژه مورد پژوهش قرار نگرفته‌اند در حالی که در پژوهش های مربوط به کتاب مقدس، عبارات دوتایی مد نظر پژوهشگران بوده است.
با توجه به نکات ارائه شده توسط دکتر رینولدز، هدف ایشان در بررسی عیارات دوتایی این است که می خواهند بر اساس عبارات تکراری قرآن این موضوع را اثبات کنند که متن موجود قرآن، پیش از رسمی شدن آن، در نسخه‌های اولیه وجود داشته و بعدا به صورت موجود تدوین یافته است. ایشان برای اثبات دیدگاه خود ۲۹ عبارت تکراری قرآن که حداقل در ۹ کلمه با هم اشتراک دارند انتخاب کرده و نشان می‌دهد که در تمام این تکرارها، آیه‌ای که در یک سوره مکی آمده در سوره مکی دیگر هم تکرار شده و آیه‌ای که در یک سوره مدنی آمده در سوره مدنی دیگری هم تکرار شده است و استثنا از بین این ۲۹ مورد فقط ۳ مورد است که عبارتی در یک سوره مکی در سوره مدنی دیگری تکرار شده است.
به ادعای ایشان این دوتایی‌ها ما را به سمت وجود متونی پیش از رسمیت یافتن قرآن از قبیل مطالب مکتوب که در بازسازی قرآن نقش داشته اند راهنمایی می‌کنند.
برخی از این نمونه‌ها که دکتر رینولدز در مقاله خود ذکر کرده است از قرار زیر است:
مکّی-مکّی
أنعام: ۱۰: وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِکَ فَحَاقَ بِالَّذِینَ سَخِرُوا مِنْهُم مَّا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُون
أنبیاء: ۴۱: وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِکَ فَحَاقَ بِالَّذِینَ سَخِرُوا مِنْهُم مَّا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُونَ
مدَنی-مَدَنی
بقره: ۶۲: إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ الَّذِینَ هَادُوا وَ النَّصَارَیٰ وَ الصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صَالِحًا
مائده: ۶۹: إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ الَّذِینَ هَادُوا وَ الصَّابِئُونَ وَ النَّصَارَیٰ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صَالِحًا
مکّی-مَدَنی
نحل: ۱۱۵: إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنزِیرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَ لَا عَادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
بقره: ۱۷۳: |إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنزِیرِ وَ مَا أُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَ لَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ

به گفته دکتر رینولدز، بجز ۳ مورد از ۲۹ مورد (یعنی در حدود ۱۰ درصد)، تمامی دوتایی‌های قرآن یا مکّی-مکّی هستند یا مَدَنی-مَدَنی و این نشان می‌دهد که بخشی از متن قرآن پیش از رسمیت یافتن، احتمالاً در دو منبع مستقل از یکدیگر موجود بوده است: منبعِ مکّی و منبعِ مدنی. و در مراحل بعدی، با ویرایش و بازنویسی این متون نخستین، قرآن به صورت موجد شکل یافته است.
بعد از ارائه دکتر رینولدز، شرکت کنندگان در بحث به صورت مکتوب و شفاهی سوالات و نقدهای خود به مطالب ایشان را ارائه نمودند. از جمله کسانی که در بحث مشارکت نمودند جناب آقای دکتر فرهاد شفتی، قرآن‌پژوه ساکن اسکاتلند بودند. ایشان به این نکته اشاره کردند که طبق معیار دکتر رینولدز که اشتراک در دست کم ۹ واژه را ملاک تکرارها می‌داند، عبارات تکراری قرآن بیش از ۲۹ مورد است و بر این اساس، عبارات تکراری سوره‌های مکی در سوره‌های مدنی هم بیش از ۱۰ درصدی است که آقای رینولدز مدعی است.
در ادامه نیز دکتر فرهاد قدوسی، قرآن‌پژوه و استاد دانشگاه وین آمریکا نیز نکاتی در نقد این دیدگاه بیان کردند و در انتهای جلسه نیز خانم دکتر اخوان صراف با اشاره به نقد دکتر شفتی و با ارائه دلایلی، مستندات دکتر رینولدز برای اثبات فرضیه خود را کافی ندانستند.

این برنامه به زبان انگلیسی ارائه و با مترجمی سرکار خانم بشری سادات امامی به صورت همزمان به فارسی ترجمه می شد.

برای دریافت فایل صوتی این نشست علمی به لینک زیر مراجعه فرمایید:

https://www.aparat.com/v/P685S